té beleefd: overgegeneraliseerde ja graag en nee bedankt

Je zou denken dat beleefd zijn geen grenzen kent en dat netheid overal gepast is. Niettemin moet je daar ook mee oppassen.

Maar daarvoor moet je die beleefdheid wel eerst aangeleerd krijgen.

Vroeger, toen ik misschien net tien jaar oud was, logeerde ik wel eens bij kennissen in Leeuwarden. Ik keek daar altijd lang van te voren naar uit, want het was daar goed toeven. Het was een enorm herenhuis (en dat leek nog enormer omdat ik enorm klein was), met trappen die tussenstukjes hadden om te pauzeren en de mogelijkheid boden een beschuitje te eten. In de woonkamer stonden vier computers op een tafel tegen de muur aan. Daar zaten we dan tot 's avonds laat op te spelen. De twee jongens daar hadden altijd wel een nieuw spel geïnstalleerd waar we ons dag en (een klein beetje van de) nacht mee konden vermaken. Hun moeder deed in de latere jaren de verwarming uit als ze naar bed ging, om ons zo te motiveren de warme dekens boven de koude woonkamer te verkiezen. 

Wanneer we 's ochtends opstonden en plaats namen aan de welbekende computertafel, kwam Klaas, de vader van de jongens, ons vragen wat we op ons brood wilden. Lekkere witte tijgerboterhammen met kaas, worst of hagelsag. Ik weet niet of ik me toen al van deze luxe bewust was of dat ik het alleen niet zo uitte, want op een dag vroeg Klaas of ik ook hagelsag op mijn bammetje wilde, en ik sprak de volgende twee oneerbiedige woorden: ja hoor. Klaas maakte duidelijk dat hij met alle liefde mijn boterhammen voor mij wilde smeren en beleggen, maar dat ik wel wat blijer en beleefder kon zijn. Volgens hem was het óf ja graag, óf nee bedankt.

Ik was zo geschrokken van mijn onbedoelde onbeleefdheid, dat ik vanaf toen af aan deze beleefdsheidles overal ging toepassen. En dat klinkt soms dus een beetje vreemd:

'Wil je mij het zout aangeven?'

'Ja graag.'

'Vind jij ook dat zij zo mooi kan zingen?'

'Ja, graag.'

'Kan ik nu even snel douchen?'

'Ja, graag zelfs!'

Ook het andere beleefde antwoord kan verkeerd uitpakken door een cynisch tintje. Zo liep ik eens door het centrum van Eindhoven toen een zwerver me aansprak:

'Heeft u misschien nog geld voor iets te eten?'

'Nee bedankt!'

Ook in het huishouden kun je beleefd en dankbaar weigeren.

'Wil jij de vuilnisbak even buiten zetten?'

'Nee bedankt.'

Of als iemand je sportnieuwskennis komt peilen.

'Heb je Ajax dit weekend zien winnen?'

'Nee dankje!'