De creatievolutieve industrie

Bij creativiteit gaat het om associëren, linken leggen waar niemand dat nog gedaan heeft. Je onderscheiden van de concurrentie door middel van “iets unieks” is nu hot topic in de productie- en marketingwereld, ook wel de creatieve industrie genoemd. Gelukkig hebben wij als mensen het cognitieve vermogen om innovaties te bekokstoven en zitten we niet vast aan onze beperkte programmatuur van een computer of aan een primitief instinct van een slak. Daarmee zijn we dus gezegend. Toch is de mens niet uniek wat het creativiteitsvermogen betreft.

In de natuur is creativiteit een resultaat van toeval en daardoor ook van kansberekening. Een witte muis moet een kans hebben om jongen te krijgen. Die generatie moet een kans hebben om toevallig bruiner pigment te produceren door een genetische mutatie, moet toevallig overleven en bovendien nageslacht krijgen dat de nieuwe pigmenteigenschap weer overneemt. Ondanks zo’n bruine muis beter gecamoufleerd is en daardoor over het algemeen betere overlevingskansen heeft, kan het ook zijn dat hij desondanks een pechvogel is, die tijdens het kaaszoeken in het nest van zijn jager de heer des huizes tegen het lijf loopt. Dat is zonde, want de bruine vacht zou de muizen op de lange termijn veel voordeel brengen.

Alles moet dus wel precies op z’n plek vallen in de evolutie. Dat kost aardig wat tijd. Het is een kwestie van de juiste nucleotiden die op het juiste moment in de juiste omgeving muteren. Stel dat er langgeleden een man was met vleugelgenen, dan zouden we daar nu transportief profijt van kunnen hebben. Maar de arme stakker vloog gelijk tegen een boom aan, en van zo’n oen wilde natuurlijk geen enkele vrouw kinderen krijgen. Een betere eigenschap hoeft dus niet per se te overleven zodra hij de mutatiefase voorbij is.

Maar even terug naar de muizen. Nou blijkt dat die donkere vacht niet alleen beter is voor de beschutting, maar ook voor warmtebehoud. Die associatie had niet iedereen meteen gezien. Dit getuigt dus van creativiteit in de evolutie.

Een ander voorbeeld: ontlasting. We hebben er allemaal wel eens last van. Maar door de evolutie zijn sommige dieren die lastige afvalstoffen gaan gebruiken om zo hoog mogelijk tegen een boom hun territorium af te zetten. Geniaal toch? Wij, jaren en jaren later gebruiken nu straatnamen en huisnummers die we toch nooit kunnen onthouden, in plaats van zo creatief te zijn om onze lichting voor de deur te lozen en te zeggen: ‘ruik maar hoe je d’r komt.’

Met Moeder Natuur gaat het misschien allemaal wat langzamer dan dat een slimmerik na een avondje broeden opeens al ‘Eureka’ roept. En we hebben niet allemaal de luxe van het eeuwige leven om die tijd uit te zitten. Toch is die creativiteit gebaseerd op toeval en tijd fascinerend. Zo kunnen we ons leven ook verbeteren zonder de hulp van menig mastermind. Wie dus niet zo creatief is, moet gewoon heel lang wachten.