Het Tetris-effect: dingen die door je hoofd spelen

De klank van stapelende fiches, gedeelde kaarten, waarvan zichtbaar de schoppen aas en een ruiten tien in cartoonistische stijl. De button bij de buurman. Het flitst allemaal tussendoor terwijl ik met gesloten ogen aan de dag van morgen denk. Niet dat poker op de planning staat, maar ongeacht of ik eraan wil denken, vliegen fragmenten van de digitale tafel voorbij wanneer ik er een tijdje mee bezig ben geweest. Met gamen gebeurde hetzelfde; overal zie ik acties uit het spel tussen mijn andere gedachten doorbreken. Eerst dacht ik dat dit verschijnsel bij verslavingsgevoelige activiteiten opdook, maar hetzelfde gebeurde onder andere bij klaverjassen, programmeren en biljarten.

Toen bleek het ook nog echt een ding te zijn: het zogenaamde Tetris-effect.
 Vanzelfsprekend werd het effect ontdekt toen proefpersonen urenlang blokjes op hun plek lieten vallen (het spelen van Tetris). Die zagen ze vervolgens vliegen tijdens de halfslaap in de avond. Het fenomeen wordt in het artikel toegekend aan alle activiteiten buiten gamen om zolang er maar recentelijke uren in zitten en ook aan alle dagelijkse associaties met de activiteit. Bijvoorbeeld wanneer iemand bij de wegwijsbordjes op de TU/e campus moest denken aan die uit World of Warcraft. Maar waar ligt dan de grens? Als ik na het bewerken van een saxofoonstukkie het nummer en mijn eigen saxspel nog door mijn hoofd blijft spoken na het tientallen achter elkaar afspelen, is dat dan ook het Tetris-effect of gewoon hetzelfde als dat een nummer van de radio in je hoofd blijft zitten? Of kun je anderzijds zeggen dat iedereen intern geplaagd door de nummer 1 hit van de Top 40 lijdt aan het blokjeseffect?

De “instant replay”, als benoemd in het artikel, herken ik van het rusteloze en beeldvolle inslapen. Het opnieuw afspelen van een spelsituatie. Daarnaast heb ik ook de out-of-the-box associaties meegemaakt wanneer ik twee lijnen door mijn hoofd had spoken met dezelfde hoek van in- en uitval, na een dagje biljarten. Qua bredere, zelfs filosofische associaties zie ik soms ook het leven in als een groteske sommatie van waarschijnlijkheden, speelstijlen van anderen en maar een bepaalde mate van controle, de levensvisie die poker zichtbaar maakt zoals ook de professionals laten weten. Hoe je het ook noemt, Tetris-effect of een multidisciplinair-geïnspireerde visie, het kan van grote invloed zijn. En ondanks de rusteloosheid die het te weeg kan brengen zie ik het hele breinfestijn maar als iets positiefs; het kan niet anders dan dat al die hersenactiviteit de vaardigheid in kwestie verbeterd. Slaap schoont het geheugen op en legt nieuwe links aan. Wat best handig kan zijn als je onderbewustzijn zo even de ontbrekende codeerregel voor je programmeerwerk wegtikt.