...en dan hoeveel plaatjes is een woord meer tekenend?

Ambachtelijk. Karig. Mystiek. Gemeen. Pitoresk. Akelig. Gemoedsrust. Bedrog. Proper. Frivool. Introvert. Onderbuikgevoel. Virtuoos. Initiatief. Mededogen. Passie. Onvoorwaardelijk. Puur. Gerechtigheid. Ontzag. Respect. Gezellig. Et cetera. Deze reeks kan uiteraard verbeterd worden door kort maar krachtig of juist langer en imposanter het idee op een pakkende manier duidelijk te maken. Het gaat er in ieder geval om genuanceerde gevoelens op te roepen. Bijna vier jaar geleden pleitte ik voor de ingrijpendheid van plaatjes, waar het ook het gezegde aan te danken heeft. Nu is hier een loftekst voor de woorden zelf.

Het zijn de gevoelswoorden die het hem doen. Waar de visuele kunst universeel is, lijkt de taalkundige er één voor relatieve intimi. Een schilderij kan zo de hele wereld over, maar een boek moet toch echt eerst langs de vertaler wil het van waarde zijn voor anderstalig publiek. Daarin heeft het visuele dus een voordeel: een analfabeet kan zich de ogen uitkijken in het Louvre en alle verkeersborden staan los van taalkundige vereiste (op de tekst eronder na; is rappel Frans voor een rare appel? Ik snap wel dat je daarvoor moet oppassen op de snelweg). Maar investeren in de letterkunst kan begrip en affectie scheppen dat niemand met zijn of haar kwastje even bolwerkt, als het überhaupt al mogelijk is.

Nu schrijf ik in het Nederlands. Maar natuurlijk heeft elke taal weer zijn voor- en nadelen met een uniek vocabulaire en structuur. Ondanks ik daarnaast redelijk veel in het Engels heb geschreven en gesproken haal ik bij lange na niet die feeling van genuanceerdheid of knipogende taaltovenarij als met mijn moedertaal (los van het feit dat één taal al eindeloosheid te bieden heeft). Dat ik qua Engels nog ver onder deze maat zit, word ik pijnlijk aan herinnerd op elke pagina van “The World according to Garp”.

Twee voorbeelden van verschillend verschillenkaliber zijn het woordje hygge en de complete taal Sanskriet.  Hygge is een Deens woord dat “lastig uit te leggen” is: die uitspraak geeft aan dat er meer gevoel achter een woord kan zitten dan een plaatje of zelfs een aantal andere woorden. Hygge is zoiets als gezelligheid, maar dan anders. Het is waar mindfulness, vredigheid en “doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg” bij elkaar komen.  Wil je er dan toch een plaatje aan koppelen, dan zouden een haardvuur, paar wollen sokken en een warme drank niet kunnen ontbreken volgens Google afbeeldingen. Het sociale aspect is groot, maar niet vereist.
Sanskriet daarentegen is eigenlijk een bijzonder geval omtrent taal en gevoel: het schijnt de meest exacte taal te zijn die er bestaat, in zoverre dat de nieuwe generaties supercomputers in de toekomst met deze taal zouden gaan functioneren. Het schijnt informatie op de kortste manier in een zin te kunnen stoppen op een ondubbelzinnige manier. Ik weet er het fijne niet van, maar die onwetendheid  van een compleet nieuwe taalkundige dimensie wekt dan wel weer een bepaald gevoel van machtigheid en mogelijkheid op.

Alles draait om balans. Het zou zonde zijn ons niet meer op één van de verschillende manieren over de wereld en elkaar te kunnen verwonderen door te beweren dat dan wel het plaatje of het woord een winnaar is. De waardering voor het potentieel per kunst- of communicatievorm is afhankelijk van de ander. Probeer “proper” maar eens te pictionary’en binnen de bepaalde tijd. Of probeer anderzijds eens een “peer” distinctief te omschrijven zonder het taalkundig met een appel te vergelijken.

En voor wie zich betreurt over het eigen vermogen om zich visueel of taalkundig uít te drukken, is er altijd nog het vermogen om zich ín te beelden. Begin maar eens met een cursus Chinees of Fins. En bedenk je dan dat er honderden miljoentallen mensen met diezelfde stomverbaasde blik naar deze 600 woorden zouden kijken waar jij je zo even wél een beeld bij hebt kunnen vormen. Dat besefsgevoel is toch onbeschrijfelijk? 

"hygge"

Sanskriet: toch ook over gevoel