Overschatje of Onderschatje?

Waarschijnlijk een genie

Ben jij slimmer dan al die domme mensen om je heen? Maak jij nooit fouten waar anderen dat wel doen? Beantwoord je deze twee vragen allebei met een ja, prijs jezelf dan niet te snel voor het feit dat er ook aan je zelfkennis niets mankeert. Want wat schijnt nou? Mensen die zichzelf snel boven anderen plaatsen qua kennen en kunnen, zijn juist diegenen die minder competent zijn dan mensen die zichzelf eerder onderschatten.

De psychologische term voor dit verschijnsel is het Dunning-kruger effect. Het slaat op alles waarin mensen zichzelf inschatten op hun kennis of vaardigheden. Dus zowel in de sportwereld als in de wetenschap. De “slechtere/domme” personen tonen meer zelfvertrouwen wat leidt tot een misplaatst beter beeld van zichzelf ten opzichte van anderen. De “betere/slimme” personen gaan er juist eerder van uit dat ze kennis of vaardigheid missen, of dat wat zij kunnen door iedereen gedaan kan worden. Ook het inzien dat zij fout zaten, is een eigenschap van de competente mens.

Hieruit wordt meteen duidelijk waar de uitdrukking “ik ben veel slimmer als jou” vandaan komt. En waarom jongens die in het verleden uit mijn klas altijd onvoldoendes haalden, wel beweerden dat ze de toets met gemak konden halen maar er gewoon nog niet de noodzaak van inzagen om te beginnen met leren. En dat verklaart ook de meisjes die achten scoren terwijl ze na de toets dramatisch beweren dat ze er geen pepernoot van gebakt hebben.

Als je naar het voorbeeld kijkt van lerende jongens en meiden, denk ik dat het Dunning-kruger effect ook gedeeltelijk met een kritisch zelfbeeld te maken heeft(en zelfbewustzijn). Het lijkt iets te zijn dat past bij de onzekere maar competente personen; het probleem niet bij een ander zoeken maar bij jezelf leggen. Hoe wil je anders jezelf ontwikkelen als de ruimte daarvoor alleen bij anderen ligt?
Aan de andere kant, wie heeft er behoefte aan zelfontwikkeling, als gebreken niet bij diegene zelf voorkomen? Een terechte gedachte, voor de dommeriken onder ons.

Ik ben in ieder geval blij dat ik me af en toe eens lekker dom kan voelen. Stay foolish. Ik weet zeker dat er veel betere voetballers, saxofonisten, jiujitsuka’s, studenten en bovendien schrijvers zijn. Alleen kan ik helaas niet concluderen dat ik hierdoor competent ben, want die gedachte maakt mij weer incompetent. Inzien dat ik fout zit met deze conclusie, belooft echter weer het omgekeerde.